zelf maken is voordeliger
zeep maken

Zelf zeep maken

Een goed stuk handzeep, zelf gemaakt

De basis van iedere zeep is een vet. Als je met die vette basis je handen zou insmeren, heb je er het volgende moment al spijt van. De smurrie is nauwelijks van je handen af te krijgen.

Als je - onder de juiste omstandigheden - aan die vette smurrie natronloog zou toevoegen krijg je een chemische reactie en daarmee een enorme verandering in de eigenschappen van die vette mix. De vette smurrie verzeept en veranderd in een schoonmaakmiddel dat vet en vuil verwijderd. En dat is precies wat we gaan doen.

In principe kun je van alle vetten zeep maken, waarmee je aan de zeep verschillende eigenschappen kunt geven. Voor het maken van zeep gebruik je de chemische stof Natriumhydroxide (NaOH), waarmee je voorzichtig om moet gaan. Voor het zeepmaken maken wij hiervan natronloog.

Wat is natronloog

Natronloog is een oplossing van Natriumhydroxide (NaOH) ofwel caustische soda in water (gewoon kraanwater). Natriumhydroxide is in de handel te koop als gootsteenontstopper. Let op dat er op de verpakking staat 'Natriumhydroxide 99%' want die moet je hebben.

Pas op!
Natriumhydroxide is zeer corrosief en kan ernstige brandwonden veroorzaken. Het is een witte hygroscopische vaste stof en zeer goed oplosbaar in water. Tijdens het oplossen komt een grote hoeveelheid warmte vrij en ontstaat natronloog. Ook ontstaan, tijdens het oplossen van het NaOH, schadelijke dampen. Het dragen van een stofmaskertje zoals sommige zeepmakers doen heeft totaal geen zin, daar gaan de dampen dwars door heen. Wees verstandig en werk in een goed geventileerde omgeving.

Draag geschikte handschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril als je met natriumhydroxide werkt en doe NOOIT water bij natriumhydroxide. Dit is gevaarlijk vanwege de chemische reactie die dan kan ontstaan!

De goede volgorde: Doe natriumhydroxide in water, dus niet andersom!

Verwerk natriumhydroxide zoals gezegd op een plek met goede ventilatie en liefst op een oud werkblad want je wilt niet je mooie keukenblad onherstelbaar vernielen.

natronloog
gevaarlijk
Bekijk zeep maken bij Bol

Zeep is.....zeep

Zeep is geen vet, zeep is ook geen natronloog. Bij zeep zijn de vetten en het natronloog tegen elkaar weggereageerd. Het natronloog bestaat niet meer, het vet is verzeept. De verhouding tussen vetten en natronloog is dus zeer belangrijk en is afhankelijk van de gebruikte vetsoort(en). Goede zeep smaakt naar zeep. Zeep waar natronloog in is achtergebleven smaakt prikkelend op de tong, wat je een beetje kunt vergelijken met je tong op een 9 volt batterij. Proeven doe je overigens geheel op eigen risico!

Om te voorkomen dat er natronloog in je zeep achterblijft, kun je iets meer vet toe voegen dan nodig is. Dit noemen we overvetten. Vaak wordt 5 % overvetten aangehouden. Je krijgt dan een wat vettige zeep en meestal wordt dat als prettig ervaren. Zeep die 0 % overvetting heeft ontvet zo goed, dat hij niet alleen reinigt, maar ook alle vet uit je huid wil halen. Een overvetting van 5 % kun je gerust aanhouden.

Basiszeep bestaat uit: olie of vet, loog en water. Daar kun je het één en ander aan toevoegen, zoals kruiden voor de geur of met een anti-bacteriële werking en (liefst natuurlijke) geurstoffen en kleurstoffen. Zelfs stoffen zoals bruine teer. Van oudsher bekend zijn de stukken "echte" teerzeep die vanwege de anti-bacteriele en medicinale werking in ieder huishouden aanwezig waren. Maar ja, die mogen nu niet meer. Zelf maken dus!

Welk gereedschap:

  • Hittebestendige maatkan of RVS pannetje (geen glas want dat wordt door de loog langzaam aangetast en kan daardoor uiteindelijk breken. Bedenk dat NaOH een goedje is waar je geen risico's mee moet nemen.)
  • Houten pollepel of RVS garde
  • Pannetje RVS
  • Nauwkeurige weegschaal (handig als je 'm, met de lege maatkan erop, op nul kan zetten)
  • Thermometer (liefst twee)
  • Staafmixer
  • Mal
zepen zelf maken
.

Zeepmaken, zo doe je dat

Werk volgens een duidelijk recept met nauwkeurige opgave van gewichten en werkvolgorde.
  1. Begin met de natronloogoplossing. Gebruik een nauwkeurige weegschaal en doe eerst de juiste afgewogen hoeveelheid koud water in een hittebestendige maatkan. Geen glas want dat wordt door de loog langzaam aangetast en kan daardoor uiteindelijk breken. Bedenk dat loog en goedje is waar je geen risico's mee moet nemen.

  2. Doe dan, onder goed roeren met houten lepel, geleidelijk de natriumhydroxide (vaak in korrelvorm) er bij en roer net zolang tot de korrels zijn opgelost.
    Let op! Er ontstaat nu een chemische reactie. Er ontstaat hitte, schadelijke damp en het kan zelfs wat spetteren. Werk dus op een goed geventileerde plek. Draag ook goede huishoudhandschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril is ook aan te raden.

  3. Meet de temperatuur van de oplossing die best wel heet kan worden en blijf deze in de gaten houden.

  4. Ondertussen warm je in een pan het, in je recept voorgeschreven, vet (of de mix van vetten) op en ook hierbij gebruik je een thermometer. Probeer met de temperatuur van je vet gelijk uit te komen als de temperatuur van je natronloog. Hoe meer gelijk aan elkaar, des te beter het is. Doe het kalmpjes aan want voor je het weet stijgt de temperatuur van je vet supersnel. Zelf gebruik ik altijd twee digitale thermometers, dat werkt enorm gemakkelijk.

  5. Als de temperaturen (ongeveer) gelijk zijn kan het echte zeepmaken beginnen. Probeer op de ideale temperatuur van 55 - 60°C uit te komen. Onder goed roeren met een houten pollepel schenk je de natronloog bij het vetmengsel in de pan. Je ziet gelijk al effect en het begin van zeepvorming. Maar...zo gemakkelijk is het nu ook weer niet op deze manier want je zult toch zeker een uur moeten roeren. Maar daar is een hele mooi oplossing voor...de staafmixer. Na het mengen en even goed doorroeren neemt je staafmixer het over en na ongeveer vijftien minuten zou het mengsel dik genoeg moeten zijn om in een mal te gieten.
HEBBEN!


  1. De juiste dikte controleer je door met je pollepel een streep te zetten over het oppervlak van je zeepmengsel (dit noemen we tracing) Als de streep achter je pollepel gelijk weer dicht vloeit, is je mengsel nog niet dik genoeg. Als het even duurt voordat de streep weer langzaam dicht vloeit, kun je het mengsel in de mal gieten. Tenzij je nog zaken wil toevoegingen die je er nu nog snel doorheen roert. Denk aan kleur- of geurstoffen, aan kruiden of aan Stockholmer teer. Dit is een natuurlijke bruine teer waarmee je een goede teerzeep kunt maken. Deze wordt elders op deze pagina beschreven.

  2. Een professionele houten mal is natuurlijk prachtig maar met plastic bakjes van de Chinees werkt het ook. Een siliconen bakvorm voor cakejes is ook handig, dan heeft het eindresultaat gelijk al een bepaalde vorm.

  3. Je kunt natuurlijk ook een zelfgemaakte met bakpapier beklede houten mal of broodbakvorm gebruiken. Dan kun je het zeepbrood later tot handzame zeepstukken snijden.

  4. Laat de zeep één tot enkele dagen uitharden voordat je hem uit de mal haalt. Vervolgens laat je hem nog een aantal weken rijpen. Stel je geduld op de proef en neem daar gerust een week of zes voor, het komt de kwaliteit van je zeep beslist ten goede. In de rijpingstijd wordt het allerlaatste nog aanwezige restje natriumhydroxide omgezet en verdampt de rest van het nog achtergebleven water met een mooi hard blok zeep als resultaat.
zeep-in-mal
siliconen bakvorm als gietvorm

Verzepingsfactor

Verzeping
Geen olie of vet is gelijk aan elkaar. Ze zijn allemaal verschillend van molecuulstructuur en om die reden zal de ene soort vet of olie iets meer of iets minder natronloog nodig hebben om te verzepen dan de andere. Dit wordt aangegeven met de verzepingsfactor, ook verzepingsgetal genoemd. Deze factor geeft aan hoeveel milligram loog reageert met 1 gram olie of vet.

Dit is een zeer belangrijk getal voor het maken van een goed zeeprecept waarbij het zeker is dat al het natronloog en de vetten tegen elkaar worden weggereageerd.

Maak je eigen zeeprecept

Verzepingsgetallen, berekeningen, ounces, grammen ... pfff
In de tabel zie je enkele vetstoffen met hun verzeping getal. Zeepfabrikanten werken met ounces en daar zijn de verzepingsgetallen van afgeleid. Om te kunnen rekenen in grammen deel je het verzepingsgetal door 1422,9803 en je hebt het gewicht NaOH in grammen. Hieronder zie je enkele voorbeelden.
vetsoort verzeping NaOH
olijfolie 190 0,133
kokosolie 257 0,178
palmolie 197 0,139
frituurvet (ossewit) 190 0,133
Sojaolie 190 0,134

Formule loog berekenen
Als je een recept gaat samenstellen, bereken je eerst de hoeveelheid natronloog die je nodig hebt per gebruikt vet.
In de formule wordt rekening gehouden met de gewenste overvetting (in procenten)

  • (verzeping / 1422,9803) x ((gram olie / 100) x (100 - overvetting)) = gram NaOH

De uitkomsten per gebruikt vet tel je vervolgens bij elkaar op.

Formule water berekenen
Daarna bereken je met onderstaande formule per gebruikt vet hoeveel water er nodig is waarbij bij loogsterkte het percentage wordt ingevuld.

  • (gram NaOH / loogsterkte) x 100 - gram NaOH = gram water

De uitkomsten per gebruikt vet tel je vervolgens bij elkaar op.

hoe zeep zelf maken
Bekijk zeep maken bij Bol

Voorbeeld zeeprecept

Stel we willen harde zeep maken van 100 gram olijfolie en 100 gram kokosolie. Dan berekenen we het hele recept als volgt:

Berekening NaOH
(verzeping / 1422,9803) x ((gram olie / 100) x (100 - overvetting)) = gram NaOH

Olijfolie: (190 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 13,219 gram NaOH

Kokosolie: (257 / 1422,9803) x ((100 / 100) x (100 - 1)) = 17,882 gram NaOH

Opgeteld hebben we in totaal nodig: 31,173 gram NaOH

Berekening water
(gram NaOH / loogsterkte) x 100 - gram NaOH = gram water

Olijfolie: (13,219 / 27) x 100 - 13,219 = 35,741 gram water

Kokosolie: (17,882 / 27) x 100 - 17,882 = 48,346 gram water

Opgeteld hebben we in totaal nodig: 84,087 gram water

Het is nog niet zo eenvoudig om een goed zeeprecept te bedenken. Recepten worden door fabrikanten dan ook goed geheim gehouden. En dan is er nog het nodige rekenwerk wat je moet verrichten om een recept samen te stellen. Gelukkig is er een goed hulpmiddel beschikbaar dat alles een stuk gemakkelijker maakt. Met de zeepcalculator wordt het een stuk eenvoudiger.

Bekijk zeep maken bij Bol
Zeepcalculator
Op een eenvoudige manier kun je zelf recepten samenstellen met de zeepcalculator. Zo weet je zeker, dat je altijd goed zit, met de juiste verhouding van de door jou gebruikte grondstoffen. Ga dus zeker even kijken bij de zeepcalculator, elders op deze website.

zeep-maken
marseillezeep-jacob-hooy
Marseillezeep van Jacob Hooy gemaakt met 72% olijfolie en 28% cocosolie.
Bekijk zeep maken bij Bol

 
Op deze website zijn delen van de boeken: Mengen en Roeren uit de jaren 30 opgenomen met een schat aan informatie.
Wij onthouden ons van iedere verantwoordelijkheid, met betrekking tot fouten in de informatie, eventuele schadelijkheid van vermelde
stoffen en eventuele schadelijke gevolgen van het werken met chemische stoffen of van het opvolgen van recepten op deze website.
Wees voorzichtig met chemische stoffen. Lees!
copyright © 2024 -
vindikhier.nl - all rights reserved