Zelf zeep maken

Een goed stuk handzeep, zelf gemaakt

Als je - onder de juiste omstandigheden - aan die vette smurrie natronloog zou toevoegen krijg je een chemische reactie en daarmee een enorme verandering in de eigenschappen van die vette mix. De vette smurrie verzeept en veranderd in een schoonmaakmiddel dat vet en vuil verwijderd. En dat is precies wat we gaan doen.

In principe kun je van alle vetten zeep maken, waarmee je aan de zeep verschillende eigenschappen kunt geven. Voor het maken van zeep gebruik je de chemische stof Natriumhydroxide (NaOH), waarmee je voorzichtig om moet gaan. Voor het zeepmaken maken wij hiervan natronloog.

Wat is natronloog

Pas op!
Natriumhydroxide is zeer corrosief en kan ernstige brandwonden veroorzaken. Het is een witte hygroscopische vaste stof en zeer goed oplosbaar in water. Tijdens het oplossen komt een grote hoeveelheid warmte vrij en ontstaat natronloog. Ook ontstaan, tijdens het oplossen van het NaOH, schadelijke dampen. Het dragen van een stofmaskertje zoals sommige zeepmakers doen heeft totaal geen zin, daar gaan de dampen dwars door heen. Wees verstandig en werk in een goed geventileerde omgeving.

Draag geschikte handschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril als je met natriumhydroxide werkt en doe NOOIT water bij natriumhydroxide. Dit is gevaarlijk vanwege de chemische reactie die dan kan ontstaan!

De goede volgorde: Doe natriumhydroxide in water, dus niet andersom!

Verwerk natriumhydroxide zoals gezegd op een plek met goede ventilatie en liefst op een oud werkblad want je wilt niet je mooie keukenblad onherstelbaar vernielen.

Zeepmaken, zo doe je dat

1. Begin met de natronloogoplossing. Gebruik een nauwkeurige weegschaal en doe eerst de juiste afgewogen hoeveelheid koud water in een hittebestendige maatkan. Geen glas want dat wordt door de loog langzaam aangetast en kan daardoor uiteindelijk breken. Bedenk dat loog en goedje is waar je geen risico's mee moet nemen.
   
   
2. Doe dan, onder goed roeren met houten lepel, geleidelijk de natriumhydroxide (vaak in korrelvorm) er bij en roer net zolang tot de korrels zijn opgelost.
   Let op! Er ontstaat nu een chemische reactie. Er ontstaat hitte, schadelijke damp en het kan zelfs wat spetteren. Werk dus op een goed geventileerde plek. Draag ook goede huishoudhandschoenen, een shirt met lange mouwen en een veiligheidsbril is ook aan te raden.
   
   
3. Meet de temperatuur van de oplossing die best wel heet kan worden en blijf deze in de gaten houden.
   
   
4. Ondertussen warm je in een pan het, in je recept voorgeschreven, vet (of de mix van vetten) op en ook hierbij gebruik je een thermometer. Probeer met de temperatuur van je vet gelijk uit te komen als de temperatuur van je natronloog. Hoe meer gelijk aan elkaar, des te beter het is. Doe het kalmpjes aan want voor je het weet stijgt de temperatuur van je vet supersnel. Zelf gebruik ik altijd twee digitale thermometers, dat werkt enorm gemakkelijk.
   
   
5. Als de temperaturen (ongeveer) gelijk zijn kan het echte zeepmaken beginnen. Probeer op de ideale temperatuur van 55 - 60°C uit te komen. Onder goed roeren met een houten pollepel schenk je de natronloog bij het vetmengsel in de pan. Je ziet gelijk al effect en het begin van zeepvorming. Maar...zo gemakkelijk is het nu ook weer niet op deze manier want je zult toch zeker een uur moeten roeren. Maar daar is een hele mooi oplossing voor...de staafmixer. Na het mengen en even goed doorroeren neemt je staafmixer het over en na ongeveer vijftien minuten zou het mengsel dik genoeg moeten zijn om in een mal te gieten.

6. De juiste dikte controleer je door met je pollepel een streep te zetten over het oppervlak van je zeepmengsel (dit noemen we tracing) Als de streep achter je pollepel gelijk weer dicht vloeit, is je mengsel nog niet dik genoeg. Als het even duurt voordat de streep weer langzaam dicht vloeit, kun je het mengsel in de mal gieten. Tenzij je nog zaken wil toevoegingen die je er nu nog snel doorheen roert. Denk aan kleur- of geurstoffen, aan kruiden of aan Stockholmer teer. Dit is een natuurlijke bruine teer waarmee je een goede teerzeep kunt maken. Deze wordt elders op deze pagina beschreven.
   
   
7. Een professionele houten mal is natuurlijk prachtig maar met plastic bakjes van de Chinees werkt het ook. Een siliconen bakvorm voor cakejes is ook handig, dan heeft het eindresultaat gelijk al een bepaalde vorm.
   
   
8. Je kunt natuurlijk ook een zelfgemaakte met bakpapier beklede houten mal of broodbakvorm gebruiken. Dan kun je het zeepbrood later tot handzame zeepstukken snijden.
   
   
9. Laat de zeep één tot enkele dagen uitharden voordat je hem uit de mal haalt. Vervolgens laat je hem nog een aantal weken rijpen. Stel je geduld op de proef en neem daar gerust een week of zes voor, het komt de kwaliteit van je zeep beslist ten goede. In de rijpingstijd wordt het allerlaatste nog aanwezige restje natriumhydroxide omgezet en verdampt de rest van het nog achtergebleven water met een mooi hard blok zeep als resultaat.